شهر_زیرزمینی_نوش_آباد_ بزرگترین_شهر_ زیرزمینی_ایران#
#مستند_شهر_زیرزمینی نوش آباد
https://tamasha.com/v/qBo3n
2:01
=====================
کاشان_شهر_زیر_زمینی_نوش_آباد_قسمت_اول#
شهر زیر زمینی نوش آباد (Underground_city#)
https://tamasha.com/v/Z6l6n
5:44
شهر زیرزمینی (اویی) یا اوئی شهر زیرزمینی تاریخی واقع در زیر بافت کنونی شهر نوش‌آباد از بخش مرکزی شهرستان آران و بیدگل است که در مجموعه تاریخی آب‌انبار چاله‌سی نوش‌آباد قرار دارد. این مجموعه قدمتی ۱۵۰۰ ساله داشته و به دوره ساسانیان (صدر اسلام) تا دوره صفویمربوط می‌گردد.[۱]
شهر نوش‌آباد پایتخت انوشیروان پادشاه ساسانی می‌باشد که در شمال شهر کاشان و در غرب شهر آران و بیدگل و در ۱۰ کیلومتری کاشان قرار دارد.[۲]
این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۵۸۱۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[۳]
شهر زیرزمینی (اویی) یا اوئی شهر زیرزمینی تاریخی واقع در زیر بافت کنونی شهر نوش‌آباد از بخش مرکزی شهرستان آران و بیدگل است که در مجموعه تاریخی آب‌انبار چاله‌سی نوش‌آباد قرار دارد. این مجموعه قدمتی ۱۵۰۰ ساله داشته و به دوره ساسانیان (صدر اسلام) تا دوره صفویمربوط می‌گردد.[۱]
شهر نوش‌آباد پایتخت انوشیروان پادشاه ساسانی می‌باشد که در شمال شهر کاشان و در غرب شهر آران و بیدگل و در ۱۰ کیلومتری کاشان قرار دارد.[۲]
این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۵۸۱۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[۳]
ساختار[ویرایش]
در واقع این شهر زیرزمینی ساختارهای متراکم، پیچیده و گسترده‌ای چون دالانهای باریک تودرتو و اتاقهایی با ابعاد کوچک است. مجموعه اویی در زیر بافت قدیم شهر نوش‌آباد شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده‌است. وسعت این شهر به دلیل ارتباط میان محلات و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع ناامنی زیاد بوده و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته‌است. این معماری در شهرنوش‌آباد با واژه «اویی» نامیده می‌شود.[۴]
غیر از ورودی اصلی ارتفاع تمام قسمت‌های اویی به قد طبیعی یک انسان و بین ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر است. بر سطح دیوارها و در فواصل اندک، جای پیه‌سوز به چشم می‌خورد. در بعضی قسمت‌ها نیز درون دیوار، سکوهای کوتاهی جهت نشستن ایجاد شده‌است که در بعضی از اتاق‌ها تبدیل به تاقچه جهت قراردادن اشیا می‌شود.
کشف این سازه‌ها در سال ۱۳۸۵ به صورت اتفاقی و توسط فردی که قصد حفر چاه در منزل خود داشت صورت گرفته و برای ورود به آن، به دلیل پیدا نشدن ورودی اصلی از آب‌انبار. که مجاور این شهر زیر زمینی است استفاده می‌شود.
در واقع این شهر زیرزمینی ساختارهای متراکم، پیچیده و گسترده‌ای چون دالانهای باریک تودرتو و اتاقهایی با ابعاد کوچک است. مجموعه اویی در زیر بافت قدیم شهر نوش‌آباد شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده‌است. وسعت این شهر به دلیل ارتباط میان محلات و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع ناامنی زیاد بوده و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته‌است. این معماری در شهرنوش‌آباد با واژه «اویی» نامیده می‌شود.[۴]
غیر از ورودی اصلی ارتفاع تمام قسمت‌های اویی به قد طبیعی یک انسان و بین ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر است. بر سطح دیوارها و در فواصل اندک، جای پیه‌سوز به چشم می‌خورد. در بعضی قسمت‌ها نیز درون دیوار، سکوهای کوتاهی جهت نشستن ایجاد شده‌است که در بعضی از اتاق‌ها تبدیل به تاقچه جهت قراردادن اشیا می‌شود.
کشف این سازه‌ها در سال ۱۳۸۵ به صورت اتفاقی و توسط فردی که قصد حفر چاه در منزل خود داشت صورت گرفته و برای ورود به آن، به دلیل پیدا نشدن ورودی اصلی از آب‌انبار. که مجاور این شهر زیر زمینی است استفاده می‌شود.
نحوه تهویه هوای شهر[ویرایش]
روش تهویه هوای شهر زیرزمینی نوش‌آباد از طریق کانال‌هایی بوده که در طبقه اول و به سطح زمین ایجاد شده‌است. چاه‌های مرتبط طبقات، علاوه بر عملکرد عبور و مرور، باعث جریان یافتن هوا در طبقات پایین می‌شده‌است. این عمل در مورد چاه‌های قنات نیز مصداق دارد. دسترسی به این فضاها، به دلیل قرارگرفتن در زیر زمین از طریق یک چاه و کانال باریک و کوتاه میسر می‌گردد. موضوع تدافعی و پناهگاه بودن این نوع معماری که در دل زمین ایجاد شده تأثیر فراوانی بر چگونگی ارائه پلان معماری آن گذاشته‌است؛ بنابراین در خصوص ورودی، دسترسی به این فضاها نمی‌بایست به آسانی انجام بپذیرد.
روشنایی این فضاها به وسیلهٔ پیه‌سوزهای سفالی بوده و روغن آن‌ها احتمالاً از دو عصارخانه تاریخی موجود در نوش‌آباد تهیه می‌شده‌است. در مواقع ناامنی و پناه گرفتن در زیر زمین آب مصرفی اهالی از پایابها و قناتها تأمین می‌شده‌است. علاوه بر پایابها مسیرهای اویی به گونه‌ای بوده که در بعضی از قسمت‌ها به قنات مرتبط می‌شده‌است. تاریخ ایجاد و استفاده از این بناها به دوران ساسانی و اوایل اسلام می‌رسد که در دورانهای بعد یعنی سلجوقی تا صفویه و حتی قاجار مورد استفاده بوده‌است. این مجموعه ارزشمند به شماره ۱۵۸۱۶ و به سال ۱۳۸۵ ثبت در فهرست آثار ارزشمند ملی گردیده‌است.[۵]
روش تهویه هوای شهر زیرزمینی نوش‌آباد از طریق کانال‌هایی بوده که در طبقه اول و به سطح زمین ایجاد شده‌است. چاه‌های مرتبط طبقات، علاوه بر عملکرد عبور و مرور، باعث جریان یافتن هوا در طبقات پایین می‌شده‌است. این عمل در مورد چاه‌های قنات نیز مصداق دارد. دسترسی به این فضاها، به دلیل قرارگرفتن در زیر زمین از طریق یک چاه و کانال باریک و کوتاه میسر می‌گردد. موضوع تدافعی و پناهگاه بودن این نوع معماری که در دل زمین ایجاد شده تأثیر فراوانی بر چگونگی ارائه پلان معماری آن گذاشته‌است؛ بنابراین در خصوص ورودی، دسترسی به این فضاها نمی‌بایست به آسانی انجام بپذیرد.
روشنایی این فضاها به وسیلهٔ پیه‌سوزهای سفالی بوده و روغن آن‌ها احتمالاً از دو عصارخانه تاریخی موجود در نوش‌آباد تهیه می‌شده‌است. در مواقع ناامنی و پناه گرفتن در زیر زمین آب مصرفی اهالی از پایابها و قناتها تأمین می‌شده‌است. علاوه بر پایابها مسیرهای اویی به گونه‌ای بوده که در بعضی از قسمت‌ها به قنات مرتبط می‌شده‌است. تاریخ ایجاد و استفاده از این بناها به دوران ساسانی و اوایل اسلام می‌رسد که در دورانهای بعد یعنی سلجوقی تا صفویه و حتی قاجار مورد استفاده بوده‌است. این مجموعه ارزشمند به شماره ۱۵۸۱۶ و به سال ۱۳۸۵ ثبت در فهرست آثار ارزشمند ملی گردیده‌است.[۵]
خصوصیات[ویرایش]
این مجموعه که به‌صورت دست‌کن (کنده شده با دست) زیر بافت شهر نوش‌آباد به‌صورت مجموعه‌ای از اتاق‌ها، راهروها، چاه‌ها و کانال‌های متعددی در سه طبقه ایجاد شده‌است بر دیواره‌های آن آثار برخورد لبه چیز تیزی دیده می‌شود و با توجه به سختی جنس زمین این منطقه، باستان‌شناسان این فرضیه را مطرح کرده‌اند که وسایلی که برای حفاری استفاده می‌شده، باید از جنسی شبیه الماس برخوردار بوده باشد.
وسعت این شهر به دلیل ارتباط میان محلات و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع ناامنی بوده و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته‌است. غیر از ورودی اصلی ارتفاع تمام قسمت‌های اویی به قد طبیعی یک انسان و بین ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر است. بر سطح دیوارها و در فواصل اندک، جای «پیه‌سوز» به چشم می‌خورد که فاصله این جایگاه‌ها از سقف ۲۰ سانت می‌باشد.
در دهانه هر چاهک تعدادی قلوه سنگ و یک تخته سنگ به اندازه دریچه چاهک دیده می‌شود که در مواقع احساس خطر یا ورود هوای آلوده یا دود به طبقات با تخته سنگ دریچه را مسدود کرده یا اگر دشمن قصد ورود به فضاها را داشته با سنگ‌ها که حکم وسایل و ابزار دفاعی را داشته بر سر مهاجمین می‌کوبیدند. اگر دشمن آتش روشن می‌کرد آن‌ها با تخته سنگی که در کنار دهانه هر چاه آماده بود درب آن را می‌بستند، در مواقع عادی بعد از عبور از هر چاه دهانه آن را با سنگی آسیاب شکل که در وسط آن سوراخی تعبیه شده بود می‌بستند که هم دشمن گول بخورد و هم از آن سوراخ اکسیژن وارد شود. ساختار این راهروها به شکل گوشه قایمه ساخته شده که هنگام وارد شدن به راهرو آگر آشنایی به آن نداشته باشید گمان می‌کنید که بن‌بست است و این هم یکی از راهکارهای فریب دشمن بوده‌است.
در هنگام پناه بردن به زیر شهر سربازی جلوتر از همه چراغ‌ها را روشن می‌کرد و سربازی هم در انتهای صف مردم آن‌ها را خاموش می‌کرد تا دشمن راه را پیدا نکند، راهروها بسیار تنگ بوده و فقط یک نفر می‌تواند از آن‌ها عبور کند در بعضی از جاها باید به صورت خم د شد و در جاهایی هم باید به صورت سینه خیز باید عبور کرد.
در بعضی قسمت‌ها نیز درون دیوار، سکوهای کوتاهی جهت نشستن ایجاد شده‌است که در بعضی اتاق‌ها تبدیل به طاقچه جهت قرار دادن اشیا می‌شود. اتاق‌ها با ارتفاع ۱۸۰ سانتیمتر و با ابعاد مختلف برای اسکان موقت حفاری کرده‌اند. در بدنه اتاق‌ها تعدادی تاقچه مشاهده می‌شود. اتاق‌ها به شکل تو در تو و با راهروهای زاویه دار که دید مستقیم را با فضای بعدی از بین می‌برد، ساخته شده‌است. در بدنه دیوار اتاق‌ها و در بعضی از آن‌ها چاهک‌هایی مشاهده می‌شود که به سختی می‌توان وارد آن شد. ارتفاع این چاهک‌ها ۳ تا ۵ متر است که راه ارتباطی به طبقات بعدی است این چاهک‌ها را هم به صورت گوشه قایمه طراحی کردند.
وسعت این اثر تاریخی که از عمق چهار متری از سطح کوچه شروع شده و تا عمق شانزده متری ادامه دارد مشخص نیست، اما با توجه به شواهد موجود و گفته اهالی تا بیرون از حصار تاریخی شهر گسترش داشته‌است و مساحت آن چهار کیلومتر مربع تخمین زده شده‌است.
آثار معماری به دست آمده تاکنون در سه طبقه شامل راهروهای باریک به همراه اتاق‌های چهار گوش با طاقچه‌های ایجاد شده در دیوارهاست که ارتباط بین طبقات به وسیله چاه‌های عمودی حفر شده با پنج تا هفت متر عمق می‌باشد.
متأسفانه به دلیل نشت آب و ورود فاضلاب شهری به این مکان تاریخی و کهن باعث نمناکی و خیسی دیواره‌ها شده و دیواره‌ها حالت گل به خود گرفته‌اند و مانع پیشرفت حفاری‌ها و کشف مابقی این اثر ملی شده‌است که جا دارد قدر این شهر منحصربه‌فرد در دنیا که بزرگترین سازه در نوع خود در دنیاست را بدانیم و همه برای شناساندن آن به جهانیان و کشف و حفاری کامل آن تلاش کنیم.[۶]
این مجموعه که به‌صورت دست‌کن (کنده شده با دست) زیر بافت شهر نوش‌آباد به‌صورت مجموعه‌ای از اتاق‌ها، راهروها، چاه‌ها و کانال‌های متعددی در سه طبقه ایجاد شده‌است بر دیواره‌های آن آثار برخورد لبه چیز تیزی دیده می‌شود و با توجه به سختی جنس زمین این منطقه، باستان‌شناسان این فرضیه را مطرح کرده‌اند که وسایلی که برای حفاری استفاده می‌شده، باید از جنسی شبیه الماس برخوردار بوده باشد.
وسعت این شهر به دلیل ارتباط میان محلات و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع ناامنی بوده و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته‌است. غیر از ورودی اصلی ارتفاع تمام قسمت‌های اویی به قد طبیعی یک انسان و بین ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر است. بر سطح دیوارها و در فواصل اندک، جای «پیه‌سوز» به چشم می‌خورد که فاصله این جایگاه‌ها از سقف ۲۰ سانت می‌باشد.
در دهانه هر چاهک تعدادی قلوه سنگ و یک تخته سنگ به اندازه دریچه چاهک دیده می‌شود که در مواقع احساس خطر یا ورود هوای آلوده یا دود به طبقات با تخته سنگ دریچه را مسدود کرده یا اگر دشمن قصد ورود به فضاها را داشته با سنگ‌ها که حکم وسایل و ابزار دفاعی را داشته بر سر مهاجمین می‌کوبیدند. اگر دشمن آتش روشن می‌کرد آن‌ها با تخته سنگی که در کنار دهانه هر چاه آماده بود درب آن را می‌بستند، در مواقع عادی بعد از عبور از هر چاه دهانه آن را با سنگی آسیاب شکل که در وسط آن سوراخی تعبیه شده بود می‌بستند که هم دشمن گول بخورد و هم از آن سوراخ اکسیژن وارد شود. ساختار این راهروها به شکل گوشه قایمه ساخته شده که هنگام وارد شدن به راهرو آگر آشنایی به آن نداشته باشید گمان می‌کنید که بن‌بست است و این هم یکی از راهکارهای فریب دشمن بوده‌است.
در هنگام پناه بردن به زیر شهر سربازی جلوتر از همه چراغ‌ها را روشن می‌کرد و سربازی هم در انتهای صف مردم آن‌ها را خاموش می‌کرد تا دشمن راه را پیدا نکند، راهروها بسیار تنگ بوده و فقط یک نفر می‌تواند از آن‌ها عبور کند در بعضی از جاها باید به صورت خم د شد و در جاهایی هم باید به صورت سینه خیز باید عبور کرد.
در بعضی قسمت‌ها نیز درون دیوار، سکوهای کوتاهی جهت نشستن ایجاد شده‌است که در بعضی اتاق‌ها تبدیل به طاقچه جهت قرار دادن اشیا می‌شود. اتاق‌ها با ارتفاع ۱۸۰ سانتیمتر و با ابعاد مختلف برای اسکان موقت حفاری کرده‌اند. در بدنه اتاق‌ها تعدادی تاقچه مشاهده می‌شود. اتاق‌ها به شکل تو در تو و با راهروهای زاویه دار که دید مستقیم را با فضای بعدی از بین می‌برد، ساخته شده‌است. در بدنه دیوار اتاق‌ها و در بعضی از آن‌ها چاهک‌هایی مشاهده می‌شود که به سختی می‌توان وارد آن شد. ارتفاع این چاهک‌ها ۳ تا ۵ متر است که راه ارتباطی به طبقات بعدی است این چاهک‌ها را هم به صورت گوشه قایمه طراحی کردند.
وسعت این اثر تاریخی که از عمق چهار متری از سطح کوچه شروع شده و تا عمق شانزده متری ادامه دارد مشخص نیست، اما با توجه به شواهد موجود و گفته اهالی تا بیرون از حصار تاریخی شهر گسترش داشته‌است و مساحت آن چهار کیلومتر مربع تخمین زده شده‌است.
آثار معماری به دست آمده تاکنون در سه طبقه شامل راهروهای باریک به همراه اتاق‌های چهار گوش با طاقچه‌های ایجاد شده در دیوارهاست که ارتباط بین طبقات به وسیله چاه‌های عمودی حفر شده با پنج تا هفت متر عمق می‌باشد.
متأسفانه به دلیل نشت آب و ورود فاضلاب شهری به این مکان تاریخی و کهن باعث نمناکی و خیسی دیواره‌ها شده و دیواره‌ها حالت گل به خود گرفته‌اند و مانع پیشرفت حفاری‌ها و کشف مابقی این اثر ملی شده‌است که جا دارد قدر این شهر منحصربه‌فرد در دنیا که بزرگترین سازه در نوع خود در دنیاست را بدانیم و همه برای شناساندن آن به جهانیان و کشف و حفاری کامل آن تلاش کنیم.[۶]
راه‌ها[ویرایش]
راه‌های ورودی به طبقات بعدی طوری حفاری شده که هر کس قصد ورود به فضاها را دارد ناگزیر باید از پایین به بالا حرکت کند، که قدرت دفاعی افراد مهاجم را به صفر می‌رساند و این ساختار دفاعی به‌گونه‌ای است که تسلط کافی را برای مقابله با دشمن فراهم می‌کند.
راه‌های ورودی به طبقات بعدی طوری حفاری شده که هر کس قصد ورود به فضاها را دارد ناگزیر باید از پایین به بالا حرکت کند، که قدرت دفاعی افراد مهاجم را به صفر می‌رساند و این ساختار دفاعی به‌گونه‌ای است که تسلط کافی را برای مقابله با دشمن فراهم می‌کند.
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
جغرافیای نوش‌آباد، فخرآبادی، امیر، مرسل، ۱۳۹۴
جغرافیای نوش‌آباد، فخرآبادی، امیر، مرسل، ۱۳۹۴
پانویس[ویرایش]
-
-
-
↑ «اوئی (معماری زیر زمینی)». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بازبینی‌شده در ۳۰ شهریوز ۱۳۹۴.
-
↑ کتاب جغرافیای نوش‌آباد، نوشته امیر فخرآبادی، سال ۱۳۹۴
-
↑ کشف راهروهای زیرزمینی دست‌کند در عمق ۱۳ متری نوش‌آباد. . خبرگزاری میراث فرهنگی، ۱۳۸۵/۱۲/۶. بازیابی‌شده در ۳۰ مارس ۲۰۰۹.
-
↑ تارنمای تخصصی تاریخ ایران | اویی سکونتگاهی شگفت‌انگ
- ↑ «اوئی (معماری زیر زمینی)». دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر. بازبینی‌شده در ۳۰ شهریوز ۱۳۹۴.
- ↑ کتاب جغرافیای نوش‌آباد، نوشته امیر فخرآبادی، سال ۱۳۹۴
- ↑ کشف راهروهای زیرزمینی دست‌کند در عمق ۱۳ متری نوش‌آباد. . خبرگزاری میراث فرهنگی، ۱۳۸۵/۱۲/۶. بازیابی‌شده در ۳۰ مارس ۲۰۰۹.
- ↑ تارنمای تخصصی تاریخ ایران | اویی سکونتگاهی شگفت‌انگ
No comments:
Post a Comment