سوال : «پان تئیسم» چیست؟
برگرفته شده از صفحه انجمن اگنوستیک ها و آتئیست های ایران
پیمان پایدار
************
پاسخ: اسپینوزا به وجود خداوندی باور داشت که نظام خلقت را از جایی درون همین جهان هستی پایه ریزی کرده، قوانینی را برای اداره طبیعت مدون کرده و ضرورت تغییر ناپذیری آن را تضمین کرده است. اما پس از آن سیستم های تعریف شده بطور مستقل از تداخل خداوند و اراده الهی به انجام وظایف خود مشغول بوده و همگی همچون حلقه های یک زنجیر بطور سیستماتیک به کار خود سرگرمند. در واقع اسپینوزا از یک جنین گربه تا میخ یک صندلی را به نوعی خود خداوند می دانست. پس او خداوند را در قالب اشیا قابل تعریف می بیند و قائل به نظریه خداوند نادیدنی نیست. اسپینوزا می گوید چنین خداوندی در جوهر جهانی که می بینیم متجلی است در حالی که ادبیات الهی معتقد به وجود یک ذات متعالی مستقل به نام خداوند در مکان و زمانی نامشخص و غیر قابل تعریف است.
این دیدگاه اسپینوزا در تعریف خداوند را «پان تئیسم» می نامند.
«پان تئیسم» مکانیزمی بود که برخی فیلسوفان عصر روشنگری برای گذار از خداوندی با شخصیت انسانی که عصبانی می شود، محتاج به قربانی است، محتاج به پرستش است و گاهی هم عاشق می شود، بکار گرفتند. با این مکانیزم خداوند دیگر موجودی ماورایی و دارای شخصیت مستقل نیست که بتواند طبق مشیت خود قوانین تدوین شده جهان هستی را تغییر دهد بلکه خود جزئی از قوانینی است که نظم طبیعت بر اساس آنها به پویش مشغول است.
No comments:
Post a Comment