یادش به خیر اون قدیما میرفتم مغازه یه كیك با یه نوشابه می‌خوردم بعد یه پنج تومنی زرد می‌دادم. روزها تند و تند می‌گذشت. وضع اقتصاد خراب بود. تورم بیداد می‌كرد. تا اینكه یه كیك با نوشابه شد هفت تومان یعنی باید بابتش یه اسکناس پنج تومانی و یه سکه دو تومانی می دادم. یادمه با یه ده تومانی سوار تاكسی می‌شدم. بعد كه یه تحول عظیم اقتصادی رخ داد كه من بچه بودم و حالیم نبود. فهمیدم باید به جای ده تومان كرایه بیست تومان بدم. وقتی رفتم سر كار حقوقمو با پنجاه تومانی می‌دادن و حس می‌كردم دیگه مرد شدم. یك سال بعد حقوق با اسكناس پنجاه تومانی كمتر و به جاش صد تومانی دادن ولی پنجاه تومان شده بود كرایه تاكسی همون مسیر همیشگی. دویست تومانی كه اومد هنوز كرایه همون پنجاه تومنی بود ولی عیدی نفری پنج تا دویستی نوی نو گرفتیم. پانصدی كه اومد كرایه‌ها هفتاد و پنج تومن شد. برای همون مسیر. نوشابه شیشه‌ای هم جاشو داده بود به نوشابه خانواده و حالا با خانواده دور هم كیك و نوشابه میخوردیم. بعدش سر و كله هزارتومنی پیدا شد و ... تا اینجای كار مشكلی نبود چون قبل از اینا هم اون اسكناسایی كه گفتم بود ولی نه به این شدت ولی یه اسكناس جدید اومد كه شد نقل محافل. میگفتن وضعیت پولی وخیمه! پنج هزار تومانی كه اومد دیگه آب پاكی رو دست همه ریخته شد ... وضع اقتصاد همچنان خراب بود. كیك و نوشابه و كرایه تاكسی اذیت می‌كرد آدمو ... بعد از درگذشت جانسوز اقتصاد ایران با اسكناس قبلی و كلی سكه كه تا صد تومانی هم پیشروی كرده بود برای شب چهلم اقتصاد یك سورپرایز دیگر رو شد. ده هزار تومانی! هنوز این اسكناس یا شاید تراول چك بین مردم عزیز و بهت زده جا باز نكرده بود كه : دو برادر جدید وارد پول كشور شدند كه چند وقت پیش یكیشان به دستم رسید و آه از نهادم بر آورد و به یاد تمام كیك و نوشابه های پنج تومانی كه خورده بودم افتادم و آرزو كردم یك بار دیگر و فقط یك بار دیگر بتوانم سوار بر تاكسی شوم... این دو همزاد عزیز چیزی نبودند جر دو سكه دویست تومانی و پانصد تومانی! اما پیدایش واحد تومان در سیستم پول رایج ایران در زمان های دور واحد پول ایران بر مبنای "دینار" بنا شده بود و دینار، واحد قدیمی پول روم و بعد امپراتوری روم شرقی بود و "دیناریوس" خوانده می شد. یک دیناریوس روم شرقی برابر با یک سکه نقره بود که وزنش در مواقع مختلف فرق می کرد. این واحد پول بعد از فتح اراضی روم شرقی به دست مسلمانان، از طرف اونها به عنوان نام واحد پول انتخاب شد و تبدیل شد به دیناری که امروزه هم در کشورهای عربی از آن استفاده می شود. به همین ترتیب، سلطنتها و حکومتهای ایرانی هم از دینار استفاده می کردند. اما به تدریج، در نتیجه تورم و بی ارزش شدن پول، احتیاج به واحدهای پولی بزرگتر پیش اومد. این واحدها همه بر مبنای دینار بنا شده بودند. اولین واحد پولی، سکه صد دینار (صنار) بود که توسط سلطان محمود غزنوی ضرب شد و به اسم "محمودی" نامیده می شد. در همان زمان، شاهان سامانی ماورالنهر، سکه های نقره پنجاه دیناری ضرب کردند که "شاهی" نامیده می شد. در حقیقت، یک شاهی، نصف یک محمودی یا به عبارت دیگر، یک محمودی، دو شاهی بود. تا زمانهایی سکه های نقره مورد استفاده، شاهی و محمودی بودند. واحدهای دیگری مثل "قران" (1000 دینار) و تومان (10000 دینار)، فقط واحد محاسبه بودند و عملا" هیچ سکه ای به نام قران یا تومان ضرب نمی شد (کلمه تومان از لفظ مغولی تومان به معنی ده هزار است. نمونه اش را در منصب "تومان باشی" می شود دید: فرمانده ده هزار نفر). در دوره صفوی، شاه عباس شروع به ضرب یک سکه کرد به ارزش 200 دینار یا دو محمودی. این سکه به "عباسی" معروف شد و بسیار مورد استفاده قرار گرفت. در همین زمان، به علت رابطه پرتغال با ایران، سکه های پرتغالی در ایران رایج شد. این سکه ها "رئال" نام داشتند (که هنوز هم واحد پول بعضی از مستعمرات سابق پرتغال، مثل برزیل است). این واحد پول، بر مبنای وزنش، مطابق 1175 دینار گرفته شد و در ایران به این اندازه خریده می شد. سکه رئال پرتغال در ایران به عنوان ریال رواج پیدا کرد به این ترتیب دولت ایران دست به ضرب سکه های ریال زد که برای مبالغ بالا بکار می رفت. در اواخر قرن هجدهم میلادی، نادرشاه افشار هم یک نوع سکه به ارزش 500 دینار ضرب کرد که به اسم خودش "نادری" خوانده می شد، اما خیلی زود در فرهنگ عام به جای لفظ نادری، استفاده از لفظ "ده شاهی" (شاهی= پنجاه دینار: 500 دینار= ده شاهی) رواج پیدا کرد. در طول سلطنت قاجار، سکه های مورد استفاده در ایران، شاهی، صنار، عباسی، و ده شاهی بودند، و در اواخر دوره قاجار، سکه های هزار دیناری و دوهزار دیناری هم ضرب شدند (یک قرانی و "دوزاری"). در ابتدای سلطنت پهلوی برای یکدست شدن واحد پول ایران، سکه های ریال بجای 1175 دینار به مبلغ 1000 دینار ( مطابق قران) کاهش داده شدند و واحد پول "ریال" نام گرفت. در همان دوران پهلوی هم بعد از تورمهای اقتصادی مختلف و رواج پول کاغذی، اسکناسهای پنج ریالی و ده ریالی (یک تومانی) چاپ شدند. تومان به عنوان واژه‌ای كه امروز كاربردی بیشتر از ریال، واحد پول رسمی دارد، از واژه تركی به معنای ده‌هزار وارد زبان فارسی شده است. تومان تا پیش از 1310 واحد پولی معادل با 10000 دینار بوده است. پیش از آن، حدفاصل سال‌های 1798 تا 1825 میلادی تومان واحدی معادل 8 ریال بوده كه هر ریال خود معادل 1250 دینار می‌بوده است. در این دوران یك قران واحدی برابر 1000 دینار یا یك دهم تومان بود. اما پس از سال 1932 میلادی، 1310 هجری شمسی هر تومان با 10 ریال معادل شد و از آن پس "تومان"، عملا واحد پول غیر رسمی در زندگی روزمره ایرانیان شد. |
Monday, January 23, 2012
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment