پسوند  " بازی " و دیگر ترکیبات آن : از کتاب کوچه احمد شاملو
با همکاری آیدا سرکیسیان

حرف ب دفتر اول / قسمت ششم

****************************************** 
1275(1264) تیله بازی
.نک 4298/ الف

1276(1264)ریگ بازی
نک 1270.

1277(1264)زوبازی

از بازی های کودکان است که در هوای آزاد انجام میشود. بچه ها صف میکشند(1) .اوستا میگوید : " یک...دو...سه ", و بچه ها در حالی که با صدای بلند "زو میکشند" پا به دو میگذارند . زو , در واقع صدای ممتدی است که نباید قطع بشود .هر یک از دوندگان که زو را قطع کند در همان نقطه می ایستد تا برنده بازی مشخص شود . و برنده بازی البته کسی است که توانسته زوکشان تا نقطه دورتری بدود. برنده از این نقطه باز می گردد و از یکایک بازی کنان باخته, تا آنجا کولی می گیرد و بازی از نو آغاز می شود .

1278(1264)سرمامک بازی
SARMAMAK

نام قدیمی ترین بازی قایم باشک است که در نزد تهرانیان به قایم موشک شهرت دارد.- نک ذیل مدخل اخیر, در حرف ق .

1279(1264) شاه وزیر بازی
نک 1268

1280(1264) طناب بازی
نک 1271

1281(1264)عروس بازی
نک 1270

1282(1264)قرقره بازی
QERQERE

به هیچ روی بازی خاصی مورد نظر نیست, بلکه از آن تنها سرگرم شدن کودکی (که احتمالا به بازیچه و اسباب بازی دیگری دسترس نداشته باشد) مورد نظر است, از طریق ور رفتن با قرقره های خالی . و کنایه از هر گونه بازی است که به هیچ هوش و مهارتی نیاز نداشته باشد; و معمولا به مزاح یا به توهین, کسی را که در بازی های نیازمند مهارت از خود گیجی و بی مهارتی نشان میدهد به قرقره بازی حوالت می دهند : " تو را چه به پوکر؟ تو باید حالا حالاها بروی قرقره بازی کنی !" همچنین عدم لیاقت اشخاص را در موارد مختلف : "پسره حالا حالاها باید برود تو کوچه قرقره بازی کند ,آن وقت آمده اند خواهر مرا برایش خواستگاری کرده اند ." اا مترادف 1286 ,هر چند که آن بازی نیز کم و بیش به مهارت نیاز دارد . 

1283(1264)کبریت بازی

نک 1268

1284(1264)کمر بازی

KAMAR

نخست بازیکنان دایره ئی بر زمین می کشند .سپس به دو دسته برابر بخش می شوند و تر یا خشک یا شیر یا خط یا پشک می اندازند و دسته ئی به درون دایره می روند و می ایستند و دسته دیگر که هر یک ترنائی در دست دارند بیرون دایره به دور دسته نخست می ایستند . بیرونی ها می کوشند با ترناهای خود درونی ها را بزنند و درونی ها می کوشند هنگامی که آنها برای زدن شان پیش می آیند با لگد یکی از آنها را بزنند . هرگاه یکی از بازیکنان دسته درونی بتواند یکی از بازیکنان دسته بیرونی را با لگد بزند بیرونی ها می سوزند و جای خود را با ترناهای شان به درونی ها می دهند و خود به درون دایره می روند و بازی بدین گونه دنبال می شود .

چون بازیچه این بازی هم مانند ترنابازی لنگ یا کرباس تابیده شده یا کمربند است, از این رو به نام بازیچه اش نام گرفته و در زبان ها افتاده و در برخی جاها  ترنابازی خوانده شده, که بازی دیگری است .

[علی بلوکباشی : ترنا بازی]

کتاب هفته 96 ص 118 

1285(1264)گل بازی
gol--
ظاهرا یکی از بازی های قدیمی قهوه خانه ئی بوده و با تسبیح انجام می گرفته است. اا متاسفانه به چگونگی آن دست نیافتیم .



1286(1264) گردو بازی

نوعی بازی که بیشتر کودکان کوچه گرد بدان سرگرم می شوند, ترتیب بازی به گونه ئی که هانری ماسه آورده چنین است :

هریک از کودکان شرکت کننده در بازی دو گردو دارند که در فاصله مشخصی کنار هم بر زمین قرار میدهند و هر که سعی می کند با فرستادن گوئی(گردوی دیگری؟) به میان آن دو, از هم جدای شان کند .اگر موفق شد گردوها از آن اوست و در غیر این صورت دیگری بازی را ادامه میدهد و حتی اگر بتواند یکی از گردوها را هم بزند آن را تصاحب میکند .

آداب و معتقدات ایرانی : ج 2 ,ص -432]  

  شرح هانری ماسه بر بازی طبق معمول او چندان روشن نیست .

***

از گردو بازی به عنوان کار یا سرگرمی پیش پا افتاده و بی ارزشی که نیاز به هیچ گونه استادی و چیره دستی و تجربه ئی ندارد نام می برند ; و توصیه به گردو بازی اگر به قصد توهین و تحقیر در میان نیاید, دست کم مزاحی است به معنی عدم قابلیت و لیاقت شخص: "تو حالا حالاها باید بروی توی کوچه گردو بازی !" " به آن پدرسوخته بی سر و پا از قول من بگو دهنش میچاد که هوس زن گرفتن کند . هنوز دوره گردو بازیش است !"

اامترادف 5960 * 5981. اا نیز نک 1282 .

1287(1264) نخ بازی
nax---

ساختن اشکال هندسی به وسیله تکه نخی به طول هفتاد سانتیمتر و به مدد انگشتان دست های دو نفر که رو به روی یکدیگر قرار گیرند .

1288(1264)نون بازی

nun--

نوعی بازی و شرط بندی ساده ئی است که معمولا کودکان بدان می پردازند. به این طرز که هر یک از آنها صفحه ئی را در یک کتاب انتخاب کرده تعداد حرف "ن" مفرد آن را می شمارد.کسی که صفحه انتخابیش تعداد بیشتری حرف "ن" داشته باشد برنده محسوب می شود . 

ادامه دارد....پیمان پایدار

****************************************

(1) البته ما در دبستان این بازی را به گونه ای کاملا متفاوتی انجام میدادیم: اول دو گروه حداقل 3 نفری انتخاب میکردیم. بعد بر روی زمین با گچ دایره ای نسبتا بزرگ می کشیدیم . یک گروه به درون دایره و گروه دیگر در خارج قرار میگرفت. بعد یکی از اعضای بیرون دایره با زو کشیدن وارد دایره میشد و قرار بر این بود که با دست زدن به حداقل یکی از افراد گروه درون دایره و بدون توقف در زو کشیدن با فرار و برگشت به بیرون آن فرد را از بازی حذف کند. و بعد نوبت دیگری میشد.حال آنکه افراد درون دایره با امتناع از دست خوردن بهشان سعی میکردند تا بند آمدن نفس طرف را وادار به فرار به خارج دایره کنند.حالا اگر یک نفر بهش دست زده میشد دو نفر یار آن فرد سعی میکردند طرف زو کننده را در داخل دایره آنقدر نگه دارند تا نفسش بند بیاید و در نتیجه فرد زو کننده حذف گردد.....و همینطور تا آخر. البته گروه برنده از بازنده کولی نمیگرفت و فقط جاشون عوض میشد و بازی ادامه میافت : پیمان پایدار